Σχεδόν τέσσερα χρόνια μάχης στο κατώφλι της έδωσαν στην Ευρώπη, μια συχνά διχασμένη ήπειρο, το πιο κοντινό πράγμα στην εθνική ενότητα που γνώρισε ποτέ. Η ενστικτώδης αντίδραση στη σφαγή της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης έστειλε ένα κύμα σοκ κοινού σκοπού σε ολόκληρη την ήπειρο. Η αίσθηση ότι ο κόσμος άλλαξε σάρωσε από τη Σκανδιναβία μέχρι τη Μεσόγειο. Σε εθνικό επίπεδο συνέβησαν μεταμορφώσεις, ιδίως στη γερμανική Zeitenwende, η οποία εγκατέλειψε ό,τι είχε απομείνει από τον μεταπολεμικό ειρηνισμό της. Όμως, ο πόλεμος έβαλε επίσης την ένωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενεργώντας συντονισμένα, τα 27 κράτη μέλη της έδωσαν καταφύγιο σε εκατομμύρια Ουκρανούς, βρήκαν όπλα και χρήματα για να δωρίσουν και πρόσφεραν στο γείτονά τους την προοπτική ένταξης στην ομάδα, ενώ επέβαλαν 20 γύρους κυρώσεων στη Ρωσία. (Η ΕΕ βρήκε ακόμα και τρόπους να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τη Βρετανία.) Κάποιες φορές η ένωση σκοντάφτει. Συχνά αργεί. Ωστόσο, στις πιο σκοτεινές ώρες του Volodymyr Zelensky, ο Ουκρανός πρόεδρος βρήκε παρηγοριά στις συναντήσεις των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Αυτή η ενότητα (με εξαίρεση την Ουγγαρία) είναι εμπνευσμένη, αλλά είναι απίθανο να επιβιώσει μια ειρήνη χωρίς απώλειες. Για τις χώρες στην ανατολική πλευρά της ηπείρου, όπως οι Βαλτικές, η Φινλανδία και η Πολωνία, μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία θα έφερνε ανησυχία, αλλά και ανακούφιση. Από τη δική τους οπτική γωνία, το τέλος του πολέμου θα απελευθερώσει ρωσικούς πόρους για μια άλλη εκστρατεία -ενδεχομένως εναντίον τους. Οι Ουκρανοί στρατιώτες αποτελούν από το 2022 ένα προπύργιο ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα, αλλά στη συνέχεια μπορεί να αποστρατευθούν. Μεγάλο μέρος του ανατολικού μισού της ηπείρου θα ήθελε η Ευρώπη να απομονώσει τη Ρωσία πιο σθεναρά. Πολλοί στο δυτικό μισό της, αντίθετα, επιθυμούν την ομαλότητα. Με το τέλος του πολέμου, θα αναρωτηθούν αν η Ευρώπη χρειάζεται πραγματικά να ξοδέψει όλα αυτά τα χρήματα για την άμυνα. Η ειρήνη, γι’ αυτούς, θα τους προσέφερε την ευκαιρία να επιστρέψουν στο προηγούμενο status quo. Οι απόψεις αυτές θα δυσκολευτούν να συνυπάρξουν σε μια ενιαία ένωση.

Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, ένας από τους στόχους της συζητούμενης ειρήνης, η οποία διαπραγματεύεται σε μεγάλο βαθμό χωρίς τη συμμετοχή της Ευρώπης, είναι να επιτραπεί στη Ρωσία να επιστρέψει με κάποιο τρόπο στο «μαντρί». Το αρχικό σχέδιο 28 σημείων που εκπονήθηκε από τη Ρωσία και την Αμερική προέβλεπε, για παράδειγμα, την επιστροφή της ως μέλος της G8. Το σχέδιο προέβλεπε επίσης την άρση των κυρώσεων, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν επιβληθεί από την ΕΕ. Αυτό θα έλυνε τα χέρια εκείνων στην Ευρώπη που πιστεύουν ότι οι εμπορικοί δεσμοί με τη Ρωσία θα πρέπει να ξαναρχίσουν ει δυνατόν χθες. Οι γραμμές της μάχης θα χαράσσονταν όχι απλώς στον χάρτη της ηπείρου, αλλά και εντός των κοινοβουλίων της. Τα λαϊκιστικά-δεξιά κόμματα της Ευρώπης τείνουν να είναι φιλικά προς τη Ρωσία, αλλά δεν θα είναι τα μόνα. Η στιγμή που επιχειρηματικά συμφέροντα στη Γερμανία θα πρότειναν τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης στις τιμές της ενέργειας με τη σταδιακή επανέναρξη των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών στα νοικοκυριά και τα εργοστάσια -τουλάχιστον σε μικρές ποσότητες, μάλλον, δεν θα αργούσε να έρθει. Οι εξαγριωμένοι Πολωνοί και Εσθονοί θα μπορούσαν να καταγγείλουν αυτή την κίνηση ως προδοσία κατά της Ευρώπης.

Ο τρόπος αντιμετώπισης της Ουκρανίας θα αποτελέσει άλλη μια πηγή διχασμού σε περίπτωση ειρήνης. Η χώρα είναι απίθανο να βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Η Ευρώπη δεν θέλει μια κακή κατάσταση στο κατώφλι της. Ωστόσο, η συμπάθεια για την Ουκρανία σε καιρό πολέμου μπορεί να μην ισχύσει για την Ουκρανία σε καιρό ειρήνης. Αν και όταν σταματήσουν οι μάχες, θα προκύψουν ερωτήματα σχετικά με το αν οι Ουκρανοί πρόσφυγες που υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες το 2022 θα πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Επιπλέον, ποιος θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση; Το σχέδιο της Ευρώπης εξαρτάται εν μέρει από τη χρήση άνω των 100 δισ. ευρώ (116 δισ. δολάρια) από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ για να κρατηθεί η Ουκρανία στη ζωή. Ωστόσο, το σχέδιο των 28 σημείων δείχνει ότι η Αμερική θέλει μερίδιο από αυτά τα λάφυρα -και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες που προκύπτουν από την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Άλλα ακανθώδη ερωτήματα που θα τεθούν είναι αν η Ουκρανία θα παραμείνει στην ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ, ιδίως υπό το φως του τελευταίου σκανδάλου διαφθοράς της. Το κύριο επιχείρημα για την υπόσχεση της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ ήταν η τόνωση του ηθικού της κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι κυνικοί θα υποστηρίξουν ότι σε καιρό ειρήνης αυτό δεν είναι πλέον απαραίτητο.

Όμως, η πιο οδυνηρή διαφωνία θα προκύψει γύρω από το πώς θα αντιμετωπιστεί η Αμερική. Ελάχιστοι Ευρωπαίοι που παρακολουθούν τα προεδρικά καμώματα του Donald Trump πιστεύουν ότι η διατλαντική συμμαχία είναι τόσο αξιόπιστη όσο κάποτε. Η συζήτηση σχετικά με το πώς θα απογαλακτιστεί η ήπειρος από τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας δεν είναι καινούργια. Ο Γάλλος Emmanuel Macron έκανε λόγο για το «εγκεφαλικά νεκρό» ΝΑΤΟ πριν ακόμα τον πόλεμο και επιθυμεί εδώ και καιρό η ήπειρος να αναπτύξει μεγαλύτερη «στρατηγική αυτονομία». Οι Κεντρικοί και Βόρειοι Ευρωπαίοι είναι πιο δεκτικοί σε τέτοιες εκκλήσεις από ό,τι ήταν κάποτε, αλλά εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί στο να αποξενώσουν τον στρατιωτικό ηγεμόνα που στήριξε την ελευθερία τους για δεκαετίες.

Η συζήτηση για το αν η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει δεμένη στο πλοίο της Αμερικής έχει καταπνιγεί όσο μαίνεται ο πόλεμος. Οι Ευρωπαίοι έχουν καταπιεί την υπερηφάνεια τους, συμφωνώντας, για παράδειγμα, τον Ιούλιο σε μια μονόπλευρη εμπορική συμφωνία. Ανατρίχιασαν όταν ο Mark Rutte, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, αποκάλεσε τον κ. Τραμπ «μπαμπάκα». Βέβαια,τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν, όταν η απώλεια της υποστήριξης του εριστικού προέδρου της Αμερικής θα μπορούσε να σημάνει καταστροφή για την Ουκρανία; Υπάρχει ένας βαθμός ταπείνωσης που πρέπει να υπομείνει μια ήπειρος που βρίσκεται σε πόλεμο. Όταν τελειώσουν οι μάχες στην Ουκρανία, κάποιοι Ευρωπαίοι μπορεί να αποφασίσουν ότι οι υποκλίσεις και οι υποχωρήσεις τελείωσαν.

Πηγή: The Economist